Suwerenność żywnościowa rozumiana jako możliwość decydowania o produkcji i konsumpcji żywności, to także prawo do żywności zdrowej, lokalnej oraz produkowanej w sposób sprawiedliwy społecznie i odpowiedzialny ekologicznie. To kwestia zarówno naszego bezpieczeństwa, jak i solidarności z rolnikami i rolniczkami.

Złożona sytuacja międzynarodowa i rywalizacja o dominację ekonomiczną na globalnej arenie sprawiają, że musimy inaczej myśleć o naszym bezpieczeństwie żywnościowym i dążyć do ograniczenia swojej zależności od czynników zewnętrznych na każdym etapie – począwszy od produkcji żywności, jej przetwórstwa, przechowywania, transportu, a skończywszy na dystrybucji i sprzedaży.

Włączenie bezpieczeństwa żywnościowego i suwerenności żywnościowej do lokalnych polityk publicznych to także szansa na przywrócenie równowagi na rynku spożywczym i poprawę sytuacji dochodowej małych i średnich gospodarstw rolnych.

Jak wynika z badań Polek i Polaków (2023), to właśnie produkty pochodzące bezpośrednio z gospodarstw oceniamy najwyżej pod względem jakości. Lokalność produktów, ich jakość i sposób produkcji są też ważnymi priorytetami podczas zakupów żywności. Część Polek i Polaków próbuje pozyskiwać produkty bezpośrednio od rolników, odwiedzając targi, bazary, gospodarstwa lub kupując w kooperatywach spożywczych. Ten model powinien być wspierany, aby oferować konsumentom codzienną alternatywę pozyskiwania żywności wysokiej jakości. [Raport: Na widelcu]

Samorządy mają do odegrania niezwykle ważną rolę we wspieraniu polityki żywnościowej poprzez tworzenie ram i przestrzeni, które umożliwią bezpośrednią współpracę rolników i konsumentów, propagowanie wiedzy na temat żywności i jej produkcji, tworzenia i korzystania z krótkich łańcuchów żywności oraz pokazywania korzyści z nich wynikających. Polityka żywnościowa powinna być ważnym obszarem współpracy miast i obszarów wiejskich, w tym tworzenia metropolitalnych partnerstw żywnościowych. 

Potrzebne jest m.in. zabezpieczenie odpowiedniej infrastruktury pod sklepy, bazary i hale targowe oraz wyznaczenie przestrzeni do handlu bezpośredniego. Samorządy mogą wspierać lokalne rolnictwo przez zamówienia publiczne promujące krótkie łańcuchy dostaw, tworząc stabilny rynek zbytu dla lokalnych gospodarstw. Należy dążyć do tego, by szkoły, placówki opiekuńcze, szpitale były zaopatrywane w żywność wysokiej jakości gwarantującą wszystkie niezbędne składniki odżywcze i w miarę możliwości pochodzącą z lokalnej, ekologicznej produkcji. Ważny jest rozwój rolnictwa miejskiego, zarówno w postaci farm miejskich, jak i ogrodów społecznych, działkowych oraz ogrodów przyszkolnych. Dodatkowo, warto wprowadzić do instytucji podległych samorządom programy przeciwdziałania marnowaniu żywności.

Za logistykę żywności mogą być odpowiedzialne podmioty lokalnie organizujące zakupy – miejskie spółki lub spółdzielnie rozwojowe – jak i spółki państwowe. 

Tworzone rozwiązania powinny powstawać przy udziale zarówno odpowiednich ministerstw, jednostek samorządowych, konsumentów, rolników, a także organizacji eksperckich i wszystkich innych gotowych do włączenia się w działania na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego. 

Żywność to nasza wspólna sprawa. Chcemy kupować lokalnie produkowaną żywność, zwłaszcza owoce i warzywa pochodzące z regionu, z ekologicznej produkcji  Ale ważne dla nas jest także wspieranie polskich rolników i rolniczek. Poprawa ich sytuacji to także kwestia naszego bezpieczeństwa. 

Zdajemy sobie sprawę z tego, że skala wyzwań jest duża i wiemy, że wszystkie zmiany nie wydarzą się od razu. Niemniej oczekujemy, że włodarze i włodarki samorządów przedstawią postępowy program budowania suwerenności żywnościowej do wdrożenia w trakcie najbliższych dwóch kadencji samorządowych.


Podpisy:


Joanna Erbel – PLZ Spółdzielnia, Spółdzielnia MOST
Paulina Sobiesiak-Penszko – Instytut Spraw Publicznych 
Katarzyna Przyjemska-Grzesik – Kraków w zieleni ZZM
Marta Zwolińska-Budniok – podkast Po co to eko
Beata Borowiec – Koalicja Klimatyczna
Jacek Kucharczyk –  Instytut Spraw Publicznych 
Katarzyna Banul-Wójcikowska – Instytut Spraw Publicznych 
Ruta Śpiewak – Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN
Alicja Wójcik – CoopTech Hub
Bartosz Mielniczek – Polska Sieć Ekonomii 
Max Bojarski – Instytut Myśli Europejskiej
Piotr Cykowski – Akcja Demokracja
Agata Kozak – Fundacja KRAINA
Svitlana Chystiakova – Fundacja KRAINA
Konrad Smoleński – Fundacja KRAINA
Małgorzata Rogujska-Galińska – Fundacja KRAINA
Jan Oleszczuk-Zygmuntowski – Polska Sieć Ekonomii, PLZ Spółdzielnia
Jacek Tokarski – Wydawnictwo Wysoki Zamek
Łukasz Broniszewski – Fundacja Stabilo
Aleksandra Szymańska – Instytut Kultury Miejskiej
Alicja Barcikowska – Ekowyborca
Monika Kostera – Södertörn University, Szwecja i Polska Sieć Ekonomii 
Joanna Murzyn – Digital Ecology Institute
Marta Żakowska – Magazyn Miasta
Agnieszka Stefaniak-Zubko – Zagłębiarki - Sosnowiec
Aleksandra Wasilkowska – Pracownia Architektoniczna Aleksandra Wasilkowska, OW SARP i IARP
Krzysztof Gubański – Jeden Samochód Mniej
Agnieszka Chołuj – Spółdzielnia MOST, Zielony Pierścień Warszawy
Anna Wandzel-Gubańska – Spółdzielnia MOST
Łukasz Drozda – Wydział Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji UW
Mariusz Sibila – Bazar Krótka Droga, Krótki Łańcuch Dostaw KŁOS
Małgorzata Zmysłowska – pracownia architektoniczna M-OST
Cezary Obracht-Prondzyński – Uniwersytet Gdański, Instytut Kaszubski.
Joanna Furmaga – Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć 
Alek Tarkowski – Fundacja Open Future
Magdalena Klarenbach – Fundacja Otwarty Plan
Justyna Zwolińska – Koalicja Żywa Ziemia
Maciej Jakub Zawadzki – MJZ, LURE Urban Think Tank
Hanna Obracht-Prondzyńska – Uniwersytet Gdański
Anna Michalak-Pawłowska – Dom Kultury Dorożkarnia
Grzegorz Hańderek – ASP w Katowicach
Justyna Biernacka – MATERIALITY Sustainability Pathfinders
Piotr Czerniejewski – Stowarzyszenia Młodzi Lokalsi
Piotr Sawicki – Komitet ds. Nieruchomości Krajowej Izby Gospodarczej
Maciej Łepkowski – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, CoopTech Hub,
Andrzej Zybała – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie.
Karolina Tulkowska – Wydział Architektury PW
Jacek Kochanowski –  Uniwersytet Warszawski
Lucyna  Roszak – Fundacja Animacja
Łukasz Szymanowicz – Rada Osiedla Krzyki-Partynice Wrocław 
Anna Jach-Falkiewicz – Wspólny Ogród Sosnowiec
Zuzanna Mielczarek – Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki
Dorota Sawicka – SAWAWA    
Lena Milanowska – Partnerstwo Otwarty Jazdów
Robert Buciak – Zielone Mazowsze
Maciej Grodzicki – Uniwersytet Jagielloński i Polska Sieć Ekonomii
Michał Możdżeń – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Polska Sieć Ekonomii
Mateusz Piotrowski – Stowarzyszenie Pacjent Europa
Małgorzata Janas – Fundacja Studio M6
Wiktor Bochenek – Architektura & Biznes
Bartłomiej Błesznowski – Instytut Stosowanych Nauk Społecznych UW
Marta Jaskulska, Pomorskie Stowarzyszenie Aktywni Lokalnie
Dominika Zwęglińska – Instytut Rozwoju Wsi i Regionów PAN
Paulina Paga – Fundacja Teren Otwarty
Ewa Illg-Latko – Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze
Zofia Sobczak – CoopTech Hub, Pacjent Europa 
Rafał Krenz – Collegium Civitas
Małgorzata Szydłowska – Dom Utopii Międzynarodowe Centrum Empatii
Barbara Wojtaszek – Fundacja Klub Myśli Ekologicznej
Ryszard Kulik - Fundacja Klub Myśli Ekologicznej
Aleksandra Nowysz – Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Spółdzielnia MOST
Klaudia Kryńska – Fundacja Agro-Perma-Lab, Spółdzielnia MOST
Paulina Jeziorek – Fundacja Agro-Perma-Lab
Marta Madejska – Łódzkie Stowarzyszenie Inicjatyw Miejskich “Topografie”
Bartosz Rydliński – Centrum im. Ignacego Daszyńskiego
Marek Nowak – Wydział Socjologii UAM
Sylwia Chutnik – pisarka i działaczka społeczna   
Monika Zawadzka – Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku
Kasper Jakubowski – Fundacja Dzieci w Naturę, Forest Maker, SGGW i Politechnika Krakowska
Bartosz Rief – Europejskie Centrum Solidarności
Marcin Tischner – Fundacja ProVeg
Edyta Łaskawiec – Politechnika Śląska 
Andrzej Kassenberg – Instytut na rzecz Ekorozwoju
Paulina Kramarz – Nauka dla Przyrody, Rada Klimatyczna UJ, Wydział Biologii UJ
Natalia Jakóbiec – Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach
Ewa Sufin-Jacquemart – Fundacja Strefa Zieleni
Blanka Kolago – Global Action Plan Polska, Slow Fix Blog
Aneta Englot – Związek Rewizyjny Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”
Małgorzata Tomczak – Architektura & Biznes
Anna Spurek – Green REV Institute, Roślinna Szkoła
Łukasz Pancewicz – A2P2 Architecture & Planning, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej  
Piotr Miklaszewski – autor książek Podróże z Pazurem 
Agata Otrębska – Śląski Ruch Klimatyczny 
Agnieszka Krzyżak-Pitura – Fundacja Rodzic w mieście, Kongres Ruchów Miejskich
Kacper Nosarzewski – 4CF
Przemysław Gumułka – Fundacja Psubraty
Krzysztof Mroczkowski – Stowarzyszenie Pacjent Europa
Aleksander Temkin – Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej, Pacjent Europa
Marcin Kędzierski – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Polska Sieć Ekonomii
Jan Śpiewak – Fundacja Bezpieczna Polska dla Wszystkich, Wolne Miasto Warszawa
Maria Libura – Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Polska Sieć Ekonomii
 Jakub Wedler – “Gniazdo” Centrum Aktywizmu Klimatycznego
Cecylia Malik – artystka, kolektyw Siostry Rzeki, Stowarzyszenie CSW Wiewiórka
Wojciech Goszczyński – Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
Wojciech Szymalski – Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju
Michał Mioduszewski – Wolskie Centrum Kultury
Denis Gerard – Kooperatywa DOBRZE, Spółdzielnia MOST
Krzysztof Gorczyca – Towarzystwo dla Natury i dla Człowieka
Bartosz Piłat – PLANKOM Ośrodek badań transportu i planowania przestrzennego
Krzysztof Mularski – Gdańskie Stowarzyszenie Prawników "PROGRESSIO", Spółdzielnia "PRZYJAŹŃ"
Marcel Długoszewski – aktywista 
Jacek Woźnikowski
Areta Szpura – Spółdzielnia MOST
Bartosz Ledzion
Dorota Swinarska
Piotr Skubała – Uniwersytet Śląski w Katowicach
Marzena Wichniarz – Rodzice dla Klimatu 
Kamila Kadzidłowska – Rodzice dla Klimatu
Elżbieta Lemańska-Błażowska – Rodzice dla Klimatu
Monika Sadowska – Rodzice dla Klimatu
Magdalena Zając – Rodzice dla Klimatu
Kuba Wygnański – Fundacja Stocznia
Paweł Nowak – NOWY / WUD Silesia
Jakub Kaczmarek – Spółdzielnia MOST
Kacper Blok – Młodzieżowy Strajk Klimatyczny
Anna Dęboń – Stowarzyszenie dOPAmina lab, 
Agnieszka Józefowska – Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
Aleksandra Bilewicz – Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN
Wojciech Sroka – Uniwersytet Rolniczy w Krakowie
Angelika Książek – Kraków w zieleni ZZM
Monika Onyszkiewicz – Fundacja EkoRozwoju, Bazar Krótka Droga we Wrocławiu
Jadwiga Klata – OSADA.EARTH
Dawid Masło – Centrum Edukacji Ekologicznej “SYMBIOZA” Zarządu Zieleni Miejskiej
Wiktoria Jędroszkowiak – Inicjatywa Wschód
Dominika Lasota – Inicjatywa Wschód 
Paweł Wyszomirski – Fundacja Napraw Sobie Miasto
Tomasz Nawrocki – Uniwersytet Śląski
Tomasz Szuba – Venturis HoReCa P.S.A.
Radosław Puśko – Bielański Integrator Przedsiębiorczych
Damian Wojciech Dudała - Fundacja SOC TECH LAB
Julia Gawron – Spółdzielnia MOST
Agata Szczebyło – WWF Polska
Ewa Kopczyńska – Uniwersytet Jagielloński 
Alicja Kowalik – Fundacja Targ Pietruszkowy
Matylda Szyrle – Listny Cud (Future Friendly Farm Sp. z o.o.)
Artur Celiński – Architektura-murator
Carolina Pietyra – Krakowskie Biuro Festiwalowe
Tomasz Markiewka – Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
Przemysław Sadura – Wydział Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, Krytyka Polityczna
Jan Mencwel – Stowarzyszenie Miasto Jest Nasze
Kacper Pobłocki – Uniwersytet Warszawski
Zbyszek Maćków – Maćków Pracownia Projektowa
Michał Boni – Uniwersytet SWPS
Zofia Krajewska – OSADA.EARTH
Małgorzata Świąder – Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
Wiktor Chęciński – Fundacja Kaczuchy Dziennikarskie
Aleksandra Kulińska – badaczka przyszłości
Agnieszka Makowska – gospodarstwo ekologiczne Zielona rzodkiewka
Dorota Sujecka – Protest Porszewice
Anetta Anderwald – Protest Porszewice
Bartolomeo Koczenasz – CSW Wiewiórka, Skład Solny
Agata Twardoch – Politechnika Śląska
Małgorzata Molęda-Zdziech – Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Aneta Lehmann – Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku, Centrum Designu Gdynia
Małgorzata Tarasiewicz – Stowarzyszenie Mieszkańcy dla Sopotu
Marta Dymek-Boniecka – Jadłonomia
Agnieszka Labus – Politechnika Śląska, Fundacja LAB60+
Danuta Kędzierska – Polska Sieć Ekonomii
Beata Gawryszewska – architektka krajobrazu
Rafał Matyja – Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Bartosz Szydłowski – Teatr Łaźnia Nowa
Magdalena Milert – Pieing
Weronika Śmigielska – Spółdzielnia Ogniwo    
Mateusz Zmyślony – Open Eyes Economy
Filip Springer – Szkoła Ekopoetyki przy Instytucie Reportażu
Paulina Grabowska – NASDRA Sp. z o.o., Uniwersytet SWPS
Katarzyna Jakubowiak – Krakowskie Biuro Festiwalowe
Błażej Jaworowski – Extinction Rebellion Polska
Marzena Waligóra – Stowarzyszenie Tarnowska Rospuda 
Marta Bogacz – Klimat dla Rolnictwa